Tradamep verilerini inceleyen Odatv, dünya ticaretinde yaşanan dev dönüşümü de gözler önüne serdi. Türkiye’nin küresel ihracattaki 20 yıllık serüveni başarı kadar riskleri de beraberinde taşıyor. 2005 yılında dünya ihracat liginde 34’üncü sırada bulunan Türkiye, 2024’e gelindiğinde 29’uncu sıraya yükseldi. Bu süreçte ihracatını 73,5 milyar dolardan 261,8 milyar dolara çıkaran Türkiye, küresel ticaretten aldığı payı da yüzde 0,71’den yüzde 1,10’a yükseltti.
Ancak sıralamadaki değişim yalnızca Türkiye’nin başarısını değil, Asya’nın yükselişi ve Avrupa’nın gerilemesini de ortaya koydu.
TÜRKİYE’NİN GERİDE BIRAKTIKLARI
2005–2024 arasında Türkiye, sıralamada önemli Avrupa ülkelerinin önüne geçti. İsveç, Avusturya, İrlanda, Norveç, Danimarka ve Çekya, Türkiye’nin gerisinde kaldı.
Bu ülkeler ihracatını artırdı ancak sınırlı kaldı. Örneğin İsveç 2005’te 130 milyar dolarlık ihracat yapıyordu, bugün 195 milyar dolara çıktı. Sıralamada ise 12 basamak gerileyerek 33. sıraya düştü. Yani Türkiye’nin yükselişi, aynı zamanda Avrupa’nın görece gerilemesiyle mümkün oldu.
Örneğin 2005’te 27. sırada olan İsveç, 2024’e gelindiğinde 39’unculuğa geriledi. Benzer şekilde Avusturya ve İrlanda da Türkiye’nin arkasına düştü.
Bu tablo, Avrupa’nın orta ölçekli ekonomilerinde ihracat artışının yaşansa bile rekabet gücü açısından zayıflama olduğunu gösteriyor.
ASYA YÜKSELİYOR, AVRUPA GERİLİYOR
Asıl çarpıcı olan ise Türkiye’nin arkasından gelen bazı ülkelerin bugün önüne geçmesi. 2005’te Türkiye’den sonra gelen Vietnam, 2024’e gelindiğinde 13. sıraya kadar fırladı. Vietnam, 32 milyar dolarlık ihracatını 20 yılda 519,8 milyar dolara çıkardı. Yani Türkiye’nin üç katı kadar ihracat yapan Vietnam, küresel ticaretin en hızlı yükselen yıldızı oldu.
Hindistan da benzer bir çıkış yaptı. 2005’te 27’nci sırada olan ülke, 2024’te 16’ncılığa kadar yükseldi. Asya ülkelerinin hızlı yükselişi, küresel ticaretin ağırlık merkezinin değiştiğini net biçimde ortaya koyuyor.
POLONYA VE GÜNEY KORE DE YÜKSELİŞTE
Dünya ihracat liginde son 20 yılda en çok yükselen ülkeler arasında Vietnam (+23 sıra), Hindistan (+11 sıra) ve Polonya (+9 sıra) dikkat çekiyor. Güney Kore, Hollanda, Meksika ve Türkiye de 5–6 basamak yükseldi.
Buna karşın Avrupa’da tam tersi bir tablo yaşandı. Fransa ilk 5’teki yerini kaybetti. İsveç 12 sıra, Avusturya 10 sıra, Birleşik Krallık 9 sıra, Kanada 7 sıra geriledi. Belçika, Norveç, İrlanda, Danimarka da düşüş yaşayan ülkeler arasında yer aldı.
Bu tablo, ‘dünya ticaretinin ağırlık merkezi giderek Asya’ya kayıyor. Avrupa geriliyor, Asya yükseliyor’ tezini ortaya koyuyor.
TÜRKİYE’NİN SINAVI KATMA DEĞERLİ ÜRÜNLER OLACAK
Gerek Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan gerek Ticaret Bakanı Ömer Bolat gerekse Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Başkanı Mustafa Gültepe, sıklıkla ilk 10 ülke arasında yer alma hedefini açıklıyor ama henüz ilk 20’ye giremeyen bir ülkenin ilk 10’a girmesi çok zor görünüyor. Vietnam bile 20 yılda başardıklarıyla 13. sıraya yükselebildi.
Gültepe de “Hedeflerimize ulaşabilmemiz için kilogram birim değerimizi en kısa sürede 2 doların üzerine taşımamız gerekiyor. Birim değeri artırmanın yolu yüksek teknolojinin imkanlarını kullanmaktan, inovasyondan, tasarımdan ve markalaşmaktan geçiyor” demişti.
Türkiye’nin önümüzdeki yıllarda sıçrama yapabilmesi için “orta gelir tuzağını” aşması, katma değeri yüksek ürünlere yönelmesi gerekiyor. Bugün ihracatın ana kalemlerini otomotiv, kimya, hazır giyim, çelik oluşturuyor. Ancak bilgi teknolojileri, yazılım ve savunma sanayi gibi alanlarda yapılacak atılımlar, Türkiye’nin küresel ticarette daha yukarılara çıkmasını sağlayabilir.
Aksi halde Türkiye ihracatta artış yakalasa bile sıralamada yine Asya’nın hızlı koşan ülkelerinin gölgesinde kalabilir.
SON 20 YILIN ÇARPICI SIRALAMA DEĞİŞİMLERİ
– Türkiye: 34. → 29. (yükseliş: +5 sıra, ihracat artışı: 188 milyar $)
– Vietnam: 36. → 13. (yükseliş: +23 sıra, ihracat artışı: 487 milyar $)
– Hindistan: 27. → 16. (yükseliş: +11 sıra)
– Polonya: 30. → 21. (+9 sıra)
– İsveç: 21. → 33. (−12 sıra)
– Avusturya: 23. → 32. (−10 sıra)
– Birleşik Krallık: 6. → 15. (−9 sıra)
