Türkiye, OECD Verilerine Göre Haftalık Ortalama 45,7 Saat Çalışarak En Fazla Mesai Yapan Ülke
OECD verilerine göre Türkiye, haftalık ortalama 45,7 saatlik mesai süresiyle en fazla çalışan ülke konumunda. Ancak çalışanların önemli bir kısmı, fazla mesai ücretlerini alamıyor. Yargıtay’ın son kararı, iş sözleşmelerinde yer alan “fazla çalışma ücrete dahildir” ifadesine sınırlama getirerek işçi haklarını güçlendiriyor.
OECD’nin 4 Katı Mesai Türkiye’de Yapılıyor
Türkiye, haftalık ortalama çalışma süresi bakımından OECD ülkeleri arasında ilk sırada yer alıyor. OECD ortalaması 37 saat civarındayken, Türkiye’de çalışanlar haftada ortalama 45,7 saat çalışıyor. Daha çarpıcı olan ise, çalışanların yüzde 15,1’inin haftada 60 saatten fazla mesai yapıyor olması. Bu oran, OECD ortalamasının yaklaşık dört katı.
Fazla Mesai Genellikle Ödenmiyor
Yasalar açık olsa da, birçok işçi fazla mesai karşılığını alamıyor. İşverenler, iş sözleşmelerine koydukları “fazla mesai ücrete dahildir” ifadesiyle bu yükümlülükten kaçabiliyor. Ancak Yargıtay’ın kararları, bu ifadenin sınırsız bir hak sağlamadığını net bir şekilde ortaya koyuyor.
İş Kanunu ve 270 Saatlik Sınır
4857 sayılı İş Kanunu’na göre haftalık çalışma süresi 45 saatle sınırlı. Bu sürenin üzerindeki her saat çalışma fazla mesai sayılıyor ve yüzde 50 zamlı ücretle ödenmesi gerekiyor. Yıllık fazla mesai süresi ise 270 saatle sınırlandırılmış durumda. Bu sınır aşıldığında, “fazla mesai ücrete dahildir” ibaresi geçerliliğini yitiriyor ve işçiye ek ücret ödenmesi zorunlu hale geliyor.
Yargıtay da bu konuda net bir içtihat oluşturmuş durumda. Karara göre, aylık ücretin içinde fazla mesai ücreti bulunsa bile, bu sadece yılda 270 saate kadar geçerli sayılıyor.
Asgari Ücretliler İçin Durum Ne?
Yargıtay kararlarında dikkat çeken bir diğer husus, asgari ücretli çalışanlar. Eğer bir işçi asgari ücret alıyorsa, iş sözleşmesine fazla mesai dahil ibaresi konulsa bile bu uygulama geçersiz sayılıyor. Fazla mesai yaptırılması durumunda, işverenin bu ücretleri ödemesi gerekiyor.
İşçiler, isterlerse fazla mesai ücretini nakit yerine izin olarak da kullanabiliyor. Her 1 saatlik fazla mesaiye karşılık 1 saat 30 dakikalık serbest zaman hakkı doğuyor. Ancak bu iznin kullanılabilmesi için işçinin yazılı talebi ve altı ay içinde kullanım şartı bulunuyor.
Fazla mesai ücreti alacaklarında dava açılması durumunda ise yalnızca son beş yıllık süre içindeki alacaklar talep edilebiliyor. Bu nedenle çalışanların yasal haklarını zamanında aramaları büyük önem taşıyor.
